Башка компетенттүүлүктөр сыяктуу гендердик теңдик жана басмырлоого жол бербѳѳ тармагындагы негизги компетенттүүлүктѳр үч деңгээлде каралат: таанып-билүү, баалуулук-эмоционалдык жана практикалык. Бирок бул компетенттүүлүктөр башка билгичтиктер жана көндүмдөргө караганда индивиддин коомдогу келечектеги жүрүм-туруму менен тыгыз байланышкан. Так мына ушул компетенттүүлүктөргө адеп-ахлактык ынанымдар, толеранттуулуктун деңгээли чыр-чатактуу кырдаалга ылайыктуу стратегияны тандап ала билүү байланыштуу. Мына ушул кѳз караштардан төмөндө ар бир деңгээл каралат.

 Таанып-билүү деңгээли:

 Бул деңгээлде дүйнөнүн картинасын аныктоочу жана ар тараптуу кабыл алууну, ийкемдүү, сынчыл ой жүгүртүүнү камсыздоочу категориялардын жыйындысы ѳзѳктүү ролду ойнойт. Кырдаалды ыкчам жана ар тараптуу талдоосуз жарандык жигердүүлүктү, маданият аралык коммуникацияны, же чыр-чатак учурундагы зарыл жүрүм-турум стратегиясын тандоодо кандайдыр бир коммуникативдик жана башка практикалык көндүмдөрдү колдонуу мүмкүн эмес.

 Билим берүүнүн мазмуну жана билим берүүчү натыйжалар дүйнѳ үчүн билим берүү тармагында кѳптѳгѳн компетенттүүлүктѳрдѳн турган таанып билүүчүлүк менен байланышта. Ушуга байланыштуу бул деңгээлдин эки аспектисин бѳлүп кѳрсѳтсѳ болот: түшүнүктүк-концептуалдуу (окуу процессинде пайдаланылган терминдер, түшүнүктѳр, талдоонун категориялары) жана процессуалдуу (логикалык операциялар, талдоо ыкмалары, сынчыл кѳндүмдѳр).

 Ѳзгѳчѳ маанилүү ролду бул аспект гендердик ролдорду кѳрсѳтүүдѳ ойнойт, алар убакыттын ѳтүшү менен, тарыхый мезгилге, саясий, экономикалык жана саясий кырдаалга жараша олутуу ѳзгѳрүлгѳн.

 Ошол эле учурда кѳпчүлүк процесстерде ар түрдүү коомду, маданиятты жана тарыхый перспективаны жакындаштырган универсалдуу учурларды белгилѳѳ зарыл. Мына ошондуктан материалдарды баяндоо үчүн кѳпчүлүк түшүнүктѳрдүн кѳп ченемдүүлүгү, тарыхыйлуулугу жана так эместиги гана маанилүү болбостон алардын жалпылыгы жана кайталануучулугу маанилүү.

 Окуу материалдардын белгилүү ѳзгѳчѳлүктѳрүн бѳлүп кѳрсѳтсѳ болот, алар сынчыл кѳндүмдѳрдүн жана дүйнѳнүн ийкемдүү сүрѳтүнүн ѳнүгүүсүн чектѳѳдѳ роль ойношу мүмкүн, ал ѳзгѳрүп турган кырдаалга ылайык кайра баа берүүгѳ жана кайрадан карап чыгууга алып келиши керек.

 Мындай ѳзгѳчѳлүктѳргѳ тѳмѳнкүлѳрдү киргизсе болот:

 Баалуулук-эмоционалдык деңгээл:

 Бул деңгээлде:

• кѳп түрдүүлүктүн жана теңдиктин баалуулугу;
• башка Адамды кабыл алуу;
• ѳзүнүн эмоцияларын башкаруу жана таануу кѳндүмдѳрү;
• жаңыга жана тааныш эместикке ачык мамиле калыптанат.

 Ушул компетенциялардын өнүгүүсү үчүнчү – бар болуу билгичтиги жана төртүнчү – бирге жашай билүү билгичтиги менен тыгыз байланышта. Башка адам кемсинтилип, кордолуп, адилетсиздикке туш болуп жаткан кырдаалга сезимтал болуу. Ушул өңдүү кырдаалдар ар бир адамга тиешелүү болушу мүмкүн, ушундай татаалдыктарды эркек балдар жана кыздар, улгайган адамдар, майып адамдар, этникалык азчылыктын өкүлдөрү, чет элдик жарандар жана жарандыгы жок адамдар башынан ѳткѳрүшү мүмкүн.

 Ушул компетенциялардын ѳнүгүүсү:

• окуу процессинде интерактивдүү методдорду пайдаланууну,
• активдүү класстан тышкаркы ишти
• мектеп турмушун жана чөйрөсүнүн ылайыктуу уюштурулушун талап кылат.

 Окуу материалдарда маалыматты сунуштоо жана жазуу дагы дүйнѳ үчүн билим берүү тармагында компетенттүүлүктѳрдү ѳнүктүрүүнүн баалуулук-эмоционалдык деңгээли менен тыгыз байланышта. Бул деңгээл кѳп даражада субъективдүү тажрыйбанын эсебинен, окуучулардын сезиминен калыптанат жана ошондуктан түз зордук-зомбулуктан жана анын репрезентациясынан орчундуу кѳз каранды.

 Кѳптѳгѳн окуу материалдарында түз зордук-зомбулук баяндоо жана иллюстрациялоо формасында кездешет. Ушул эмоционалдык маанилүү тексттик же визуалдык материалдар менен кездешип, окуучулар зордук-зомбулук фактыларына белгилүү мамилени калыптандырышат. Бир жагынан, бул мамиле негативдүү болушу мүмкүн, бирок башка тарабынан-эгер мындай баяндоолор абдан кѳп болсо, алардын кѳпчүлүгүндѳ зордук-зомбулукта альтернатива жок жана ал карама-каршылыктарды чечүүнүн дайыма колдонулуучу же ылайыктуу ыкмасы деген ой түзүлүшү мүмкүн.

 Ушуга байланыштуу кѳңүлдү окуу материалдарында түз зордук-зомбулук кантип кѳрсѳтүлгѳн тѳмѳнкү аспекттерге буруу керек:

 Практикалык деңгээл:

 Бул деңгээл бардыгынан мурда ар кандай чөйрөдө натыйжалуу социалдык өз ара аракеттенүүнү уюштуруу жана өзүн алып жүрүү билгичтиги менен байланышкан.

 Практикалык деңгээлде:

• толеранттуу мамиле, жүрүм-турум;
• маданият аралык коммуникация;
• сүйлөшүүнү жүргүзө билүү жана чыр-чатактарды чече билүү көндүмдөрү калыптанат.

 Мына ушунтип, бир адамдын башка адамга карата адилетсиз мамилесин байкоо менен эле чектелбестен (кыз же майып адам), чыр-чатактын андан ары күчөп кетүүсүнө жол бербей, башканы кемсинтпей, ыза болгон адамды коргой билүү зарыл.